Dinh dưỡng, sức khỏe và môi trường xung quanh bạn

Những gì chúng ta ăn được coi là yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe, theo hướng tích cực và tiêu cực. Chế độ ăn uống lành mạnh với sự cân bằng tối ưu các chất dinh dưỡng giúp mọi người hoàn thành các hoạt động thể chất hàng ngày và các quá trình tinh thần. Trong chế độ ăn uống của bạn, việc thiếu hoặc thừa một số chất dinh dưỡng nhất định có thể ảnh hưởng đến sức khỏe.

Thuật ngữ chế độ ăn kiêng đề cập đến thực phẩm và đồ uống được tiêu thụ theo thời gian ở mọi nơi, chẳng hạn như nơi làm việc, trường học, nhà hàng và gia đình. Chế độ ăn kiêng cũng thường có nghĩa là một kế hoạch dinh dưỡng hoặc mô hình ăn uống cụ thể.

Dinh dưỡng là quá trình tiêu thụ, hấp thu và sử dụng các chất dinh dưỡng từ thực phẩm cần thiết cho sự sinh trưởng, phát triển và duy trì sự sống.

Chất dinh dưỡng là gì?

Chất dinh dưỡng cung cấp năng lượng cho cơ thể bạn và kích hoạt các chức năng cơ thể. Chúng thường được phân thành hai nhóm chính:

• Các chất dinh dưỡng đa lượng, ở dạng protein, carbohydrate hoặc chất béo, chủ yếu cung cấp năng lượng cho cơ thể bạn. Các chất dinh dưỡng đa lượng khác nhau phục vụ các con đường năng lượng và chức năng khác nhau trong cơ thể. Năng lượng từ các chất dinh dưỡng đa lượng trong thực phẩm được đo bằng đơn vị gọi là calo.
• Các vi chất dinh dưỡng, được gọi là vitamin và khoáng chất, được cơ thể yêu cầu với số lượng rất nhỏ. Chúng bảo vệ và thúc đẩy các chức năng cơ thể khác nhau, bao gồm xử lý năng lượng từ các chất dinh dưỡng đa lượng. Mặc dù rất quan trọng đối với sức khỏe nhưng vi chất dinh dưỡng không cung cấp năng lượng.

Mọi người nên ăn gì?

Mỗi thực phẩm bạn tiêu thụ hàng ngày cung cấp cho cơ thể những chất dinh dưỡng và năng lượng cần thiết để duy trì sức khỏe và tình trạng khỏe mạnh. Đối với những người thực hiện công việc lao động nặng, nhu cầu về năng lượng cần tiêu thụ càng cao. Một chế độ ăn thiếu dưỡng chất có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi nhanh chóng và kéo dài, gây ra suy dinh dưỡng.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều năng lượng trong bữa ăn có thể dẫn đến tình trạng thừa cân và béo phì. Những người béo phì thường đối mặt với các vấn đề sức khỏe như tiểu đường, cao huyết áp, và xơ vữa động mạch. Vì vậy, hiểu rõ về lượng dinh dưỡng cần thiết để xây dựng một chế độ ăn uống khoa học là vô cùng quan trọng. Dưới đây là thông tin chi tiết về các dưỡng chất có trong khẩu phần ăn:

1. Chất đạm: Khi thảo luận về cách tiếp cận ăn uống khoa học, không thể không đề cập đến nhóm chất đạm, hay protein. Lượng protein cung cấp trong một bữa ăn nên đạt khoảng 10-15% tổng năng lượng tiêu thụ. Đối với những người hoạt động năng động hàng ngày và tiêu hao lượng năng lượng lớn, việc tăng cường protein trở thành một yếu tố quan trọng để bù đắp cơ thể.
2. Chất béo:Khi xây dựng một chế độ ăn uống khoa học, bạn cần quan tâm đến lượng chất béo cần thiết có trong dầu thực vật và mỡ động vật. Trong số này, mỡ động vật thường chứa nhiều chất béo bão hòa, mà cơ thể khó tiếp thu, do đó, việc giảm thiểu sử dụng chúng là quan trọng. Các loại dầu như dầu mè, dầu đậu nành, và dầu hướng dương, với lượng chất béo bão hòa ít hơn, là những sự lựa chọn tốt.Ngoài ra, cần hạn chế việc tiêu thụ nhiều món ăn được chế biến bằng cách xào, nướng, hoặc rán, thay vào đó, tăng cường khẩu phần đồ luộc và hấp để đảm bảo lượng dinh dưỡng cân bằng. Đồng thời, tránh ăn quá mức các thực phẩm có thể biến đổi thành chất có hại cho sức khỏe.
3. Chất bột đường:Nguồn năng lượng chính từ bột đường là yếu tố quan trọng hỗ trợ cơ thể duy trì hoạt động khỏe mạnh. Trong quá trình xây dựng một chế độ ăn uống khoa học cho người trưởng thành, lượng chất bột đường nên chiếm khoảng 60-65% tổng lượng calo tiêu thụ. Phần còn lại của khẩu phần nên bao gồm chất béo với tỷ lệ khoảng 20-25% và chất đạm với tỷ lệ khoảng 10-15%.
4. Vitamin và khoáng chất bổ sung: Nhóm vitamin và khoáng chất, phong phú trong rau, củ, quả, đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng, giúp bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh tật. Việc thực hiện một chế độ ăn uống khoa học, với sự đa dạng của rau xanh và quả màu vàng, không chỉ giúp mắt sáng nhờ vitamin A bổ sung, mà còn hỗ trợ cơ thể chống lại các bệnh mãn tính do chất xơ chống oxi hóa.Tuy nhiên, những người đối diện với vấn đề béo phì, thừa cân, rối loạn đường huyết, và đái tháo đường nên hạn chế việc tiêu thụ các loại hoa quả ngọt như xoài, chuối, vải, mít, vì chúng có thể ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe của họ. Ngoài ra, sự thừa hóa khoáng chất như muối cũng có thể gây ra nhiều vấn đề, bao gồm tăng nguy cơ huyết áp cao, ung thư dạ dày, và loãng xương.

Môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe thế nào?

Theo một nghiên cứu gần đây của Liên Hợp Quốc có tiêu đề ‘Môi trường lành mạnh, con người khỏe mạnh’, sự tàn phá môi trường là nguyên nhân gây ra ít nhất 1/4 toàn bộ gánh nặng bệnh tật trên thế giới. Không khí chúng ta thở, thức ăn chúng ta ăn, nước chúng ta uống và các hệ sinh thái hỗ trợ chúng ta – tất cả đều thuộc loại này.

Theo các thống kê, hơn 12 triệu người trên toàn cầu mỗi năm mất mạng do sống hoặc làm việc trong môi trường không lành mạnh. Các chất gây ô nhiễm môi trường có thể tạo ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm các bệnh đường hô hấp, bệnh tim, và một số loại ung thư. Những người thu nhập thấp thường phải sống trong những khu vực ô nhiễm, với nguồn nước uống không đảm bảo an toàn vệ sinh. Các đối tượng như trẻ em và phụ nữ mang thai đặt ra mức độ rủi ro cao hơn về các vấn đề sức khỏe liên quan đến tình trạng ô nhiễm này.

Con người sử dụng hơn 100.000 nguyên tố và hợp chất hóa học khác nhau, trong đó bao gồm chì, thủy ngân, cadmium và các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy. Nếu không được quản lý chặt chẽ, các hóa chất này có thể tạo ra những tác động có hại đến sức khỏe, bao gồm ngộ độc cấp tính, ung thư, dị tật bẩm sinh, rối loạn thần kinh, rối loạn hormone và các vấn đề sức khỏe khác.

Dưới đây là các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe

1. Chất lượng không khí: Chất lượng không khí kém có liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS), ung thư phổi, và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Ô nhiễm không khí cũng được kết nối với trẻ sơ sinh nhẹ cân. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2005 đã chỉ ra rằng trẻ em có mẹ tiếp xúc với nồng độ ozone cao trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba của thai kỳ có khả năng cao hơn để sinh ra với trọng lượng thấp. Hiệu ứng tương tự được quan sát ở trẻ sơ sinh có mẹ hút thuốc lá trong thời kỳ mang thai.
2. Nước sạch vệ sinh cá nhân: Nước không sạch và thiếu vệ sinh cá nhân có thể gây ra các vấn đề về nước uống, gây ra bệnh lý nhiễm trùng đường ruột và các bệnh truyền nhiễm khác.
3. Các chất độc và chất thải nguy hại: Sự tiếp xúc với chất độc hại và chất thải nguy hại có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm nhiễm độc chì, thủy ngân, và các chất hóa học nguy hiểm.
4. Nhà ở và nơi công cộng: Môi trường nông thôn hay thành thị cũng có thể ảnh hưởng đến sự tiếp cận và chất lượng của các nguồn thực phẩm, ảnh hưởng đến dinh dưỡng của cộng đồng.

Nguồn tham khảo: vinmec, niehs.nih.gov