Kẽm là một khoáng chất quan trọng cho sức khỏe con người, nhưng khi cơ thể thiếu kẽm, nó có thể dẫn đến nhiều vấn đề và dấu hiệu không mong muốn. Người lớn và trẻ em có tình trạng sức khỏe nhất định hoặc chế độ ăn kiêng hạn chế có thể không nhận đủ kẽm từ thực phẩm và có thể cần phải bổ sung. Phát ban trên da và cảm lạnh thường xuyên là những triệu chứng phổ biến của tình trạng thiếu kẽm. Bài viết này thảo luận về các triệu chứng và nguyên nhân gây thiếu kẽm.
Vai trò của kẽm đối với cơ thể
Kẽm có vai trò quan trọng đối với sức khỏe con người và tham gia vào nhiều khía cạnh của chức năng cơ thể. Dưới đây là những vai trò quan trọng của kẽm đối với sức khỏe:
- Hệ thống miễn dịch: Kẽm giúp duy trì hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Nó hỗ trợ sự phát triển và hoạt động của tế bào miễn dịch, bao gồm tế bào trắng, để chống lại nhiễm trùng và bệnh tật.
- Sự phát triển và tăng trưởng: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và tăng trưởng của cơ thể. Nó cần thiết cho phát triển tế bào, tạo DNA mới và protein, và tham gia vào quá trình chia tế bào.
- Chữa lành và phục hồi: Kẽm giúp cơ thể chữa lành và phục hồi sau chấn thương hoặc tổn thương. Nó hỗ trợ sự tái tạo tế bào da và mô mềm.
- Cảm giác vị giác và khứu giác: Kẽm tham gia vào các quá trình cảm giác vị giác và khứu giác. Nó giúp cơ thể cảm nhận hương vị và mùi vị một cách chính xác.
- Chống oxi hóa: Kẽm có tính chất chống oxi hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do các gốc tự do và quá trình oxy hóa.
- Tình dục và tình dục: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong chức năng tình dục. Nó hỗ trợ sản xuất và phát triển tinh trùng ở nam giới và duy trì sự cân bằng hormone tình dục ở cả nam và nữ.
- Chuyển hóa đường: Kẽm tham gia vào quá trình chuyển hóa đường trong cơ thể và quản lý mức đường huyết.
- Sức kháng và chống nhiễm trùng: Kẽm giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng bằng cách thúc đẩy sản xuất tế bào miễn dịch, chẳng hạn như tế bào trắng.
- Tạo ra DNA: Kẽm tham gia vào quá trình tạo ra DNA, điều này quan trọng trong phân tử di truyền và đảm bảo rằng thông tin di truyền được truyền đúng cách từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Vai trò của kẽm đối với cơ thể
Nguyên nhân gây thiếu kẽm
Kẽm là một loại cation hóa trị hai không được tổng hợp trong cơ thể con người, và do đó, cần phải được cung cấp từ nguồn bên ngoài để duy trì mức độ đủ. Nhu cầu về kẽm trong chế độ ăn uống thay đổi theo độ tuổi và giới tính. Cụ thể, lượng kẽm cần thiết tăng từ khoảng 3 mg/ngày ở trẻ em lên 8 mg/ngày ở phụ nữ trưởng thành và 11 mg/ngày ở nam giới trưởng thành.
Những yêu cầu về kẽm này thậm chí còn cao hơn ở phụ nữ mang thai và cho con bú. Trong giai đoạn này, cơ thể cần cung cấp thêm kẽm để hỗ trợ cả sự phát triển của thai nhi lẫn sự phát triển và nuôi dưỡng cho con bú. Việc đảm bảo cung cấp đủ kẽm trong chế độ ăn uống hoặc qua bổ sung là quan trọng để đảm bảo sức khỏe tốt cho cả mẹ và con.
Kẽm là một trong những khoáng chất vi lượng quan trọng mà không thể thiếu trong quá trình phát triển của trẻ nhỏ. Vai trò của kẽm trong sự phát triển của trẻ rất đa dạng, từ việc tổng hợp protein thông qua cơ chế tạo enzyme đến việc thúc đẩy sự phát triển của xương, cơ bắp và trí não của họ.
Dưới đây là một số nguyên nhân mà cơ thể trẻ có thể thiếu kẽm:
- Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống của trẻ có thể là một nguồn nguyên nhân chính dẫn đến thiếu kẽm. Thức ăn ít kẽm hoặc chế độ ăn uống không cân đối có thể góp phần làm giảm cung cấp kẽm cho cơ thể.
- Thức ăn chứa phytate và xơ: Một số thức ăn có thể chứa phytate và xơ, những chất này có khả năng cản trở quá trình hấp thu kẽm trong cơ thể. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu kẽm, đặc biệt nếu thức ăn chứa nhiều phytate và xơ và trẻ dựa vào chế độ ăn uống này.
- Bú mẹ hoàn toàn: Thiếu kẽm thường hiếm xảy ra, và nếu xảy ra, thường gặp ở trẻ sơ sinh non. Điều này thường xuất phát từ việc các bà mẹ có hàm lượng kẽm trong sữa mẹ của họ rất thấp. Dấu hiệu thiếu kẽm thường dễ nhận biết ở phụ nữ, trong đó biểu hiện lâm sàng chính là chứng viêm da.
- Thiếu kẽm không phải là tình trạng phổ biến, nhưng nó có thể xảy ra trong những tình huống đặc biệt khi người ta gặp vấn đề về sức khỏe cản trở quá trình hấp thụ kẽm từ thực phẩm hoặc khi họ không cung cấp đủ kẽm qua chế độ ăn uống.
- Thiếu kẽm có thể xảy ra ở những người gặp khó khăn trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng từ thực phẩm, bao gồm người già và những người mắc các bệnh về đường tiêu hóa, chẳng hạn như bệnh đường ruột. Một số loại thuốc cũng có thể gây ra tình trạng mất kẽm qua nước tiểu.
- Kẽm từ thực phẩm có nguồn gốc động vật thường được hấp thụ tốt hơn so với kẽm từ thực phẩm có nguồn gốc thực vật. Điều này có nghĩa rằng người ăn chay, thuần chay và những người tuân theo chế độ ăn kiêng hạn chế có thể có nguy cơ cao hơn bị thiếu kẽm.
- Ngoài ra, lượng kẽm trong sữa mẹ có hàm lượng thấp, vì vậy trẻ bú mẹ hoàn toàn trong giai đoạn sau 6 tháng tuổi cũng có thể mắc tình trạng thiếu kẽm.
- Đôi khi, trẻ sơ sinh có thể bị thiếu kẽm, đặc biệt nếu họ sinh non, ốm yếu hoặc nếu mẹ của họ thiếu kẽm nhẹ. Tuy nhiên, tình trạng thiếu kẽm không phổ biến và thường cần sự theo dõi và can thiệp y tế để điều chỉnh cân bằng kẽm trong cơ thể.
Nguyên nhận gây thiếu kẽm
Một số nguyên nhân khác:
- Bệnh Crohn: Bệnh Crohn là một trong những loại viêm đại tràng mạn tính. Bệnh này có thể dẫn đến việc giảm hấp thu kẽm và các dưỡng chất khác từ thực phẩm do tình trạng viêm nhiễm trong ruột.
- Bệnh xơ nang: Bệnh xơ nang là một tình trạng sẹo nang làm suy yếu cấu trúc tế bào da và ngăn chặn hấp thu chất dinh dưỡng, bao gồm kẽm.
- Bệnh hồng cầu hình liềm (thalassemia): Thalassemia là một loại bệnh lý máu, nơi sự hạn chế sản xuất hồng cầu có thể dẫn đến thiếu kẽm và các khoáng chất khác cần thiết cho sự phát triển tế bào máu.
- Bệnh lý gan nặng và mạn tính: Bệnh lý gan, nhất là khi nó trở nên nặng hoặc mạn tính, có thể ảnh hưởng đến khả năng cơ thể xử lý và sử dụng kẽm.
- Nuôi ăn tĩnh mạch thiếu kẽm: Người phải dựa vào việc nuôi ăn tĩnh mạch trong thời gian dài có thể dễ bị thiếu kẽm, gây ra hội chứng thận hư và đái tháo nhạt.
- Vận động viên: Vận động viên, đặc biệt là những người tham gia vào các môn thể thao nặng nhọc và có mức độ tiêu hao năng lượng cao, có nguy cơ cao hơn thiếu kẽm do việc đổ mồ hôi nhiều, loại bỏ kẽm từ cơ thể.
Dấu hiệu thiếu kẽm
- Rụng tóc: Kẽm là một trong những dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển và duy trì tóc khỏe mạnh. Thiếu kẽm có thể dẫn đến tình trạng rụng tóc hoặc tóc khái tử.
- Móng giòn dễ gãy và có đốm trắng: Kẽm cũng quan trọng cho sự phát triển và cấu trúc của móng. Thiếu kẽm có thể gây ra móng giòn, dễ gãy, và có thể xuất hiện các đốm trắng trên móng.
- Răng kém sáng bóng: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong duy trì sức khỏe của răng. Thiếu kẽm có thể dẫn đến sự suy yếu của men răng và làm cho răng trở nên kém sáng bóng.
- Loét miệng: Thiếu kẽm có thể gây ra sự mất cân bằng trong hệ thống miễn dịch và dẫn đến sự hình thành loét miệng.
- Mụn hoặc những vấn đề khác trên da: Kẽm có tác dụng chống vi khuẩn và giúp duy trì sức khỏe da. Thiếu kẽm có thể dẫn đến tình trạng da không cân bằng và gây ra mụn hoặc các vấn đề khác trên da.
- Xương yếu: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và bảo vệ xương. Thiếu kẽm có thể dẫn đến xương yếu và nguy cơ gãy xương tăng lên.
Thiếu kẽm gây ra bệnh gì?
Thiếu kẽm có thể dẫn đến một loạt các vấn đề sức khỏe và bệnh lý, bao gồm:
- Rụng tóc: Thiếu kẽm có thể làm cho tóc trở nên yếu và dễ rụng, gây ra tình trạng rụng tóc hoặc tóc khái tử.
- Một số bệnh mãn tính: Thiếu kẽm có thể gây ra sự suy yếu của hệ thống miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính, bao gồm bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường, và bệnh viêm nhiễm mãn tính.
- Các vết thương trở nên khó lành: Kẽm đóng vai trò quan trọng trong quá trình lành vết thương. Thiếu kẽm có thể làm cho các vết thương trở nên khó lành hơn.
- Suy giảm thị lực: Thiếu kẽm có thể gây ra sự suy giảm thị lực và ảnh hưởng đến sức khỏe mắt.
- Rối loạn thính giác: Kẽm đóng một vai trò quan trọng trong chức năng của hệ thống thính giác. Thiếu kẽm có thể gây ra rối loạn thính giác.
- Ảnh hưởng đến xương khớp: Kẽm đóng vai trò trong quá trình phát triển và duy trì xương khớp. Thiếu kẽm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp và gây ra các vấn đề liên quan đến xương.
- Loét miệng: Thiếu kẽm có thể gây ra sự mất cân bằng trong hệ thống miễn dịch và dẫn đến sự hình thành loét miệng.
Để ngăn ngừa và điều trị thiếu kẽm, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và phong phú trong dinh dưỡng là quan trọng.
Thiếu kẽm gây suy giảm thị lực
Bổ sung kẽm cho cơ thể
Phương pháp tốt nhất để tránh thiếu kẽm cho hầu hết mọi người là duy trì một chế độ ăn uống đa dạng và cân bằng, bao gồm thực phẩm chứa nhiều kẽm. Đặc biệt, nên bao gồm các thực phẩm sau đây trong chế độ ăn uống:
- Thực phẩm từ sữa: Sữa và sản phẩm từ sữa như sữa chua và phô mai là nguồn tốt của kẽm.
- Thịt gia cầm và thịt: Gà, vịt, và các loại thịt khác, như bò và lợn, cung cấp kẽm cần thiết cho cơ thể.
- Hải sản: Các loại hải sản như cá, sò điệp, và mực là nguồn giàu kẽm.
- Ngũ cốc: Ngũ cốc là một phần quan trọng của chế độ ăn uống và cung cấp một ít kẽm.
- Đậu và hạt: Đậu và hạt, như đậu đen, lạc, và hạt lanh, cũng là nguồn cung cấp kẽm.
Việc bảo đảm cân bằng kẽm trong chế độ ăn uống là một phần quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và tránh thiếu kẽm. Thiếu kẽm có thể gây ra một loạt các vấn đề cho sức khỏe, bao gồm cả vấn đề về tinh thần và vật lý. Vì vậy, quá trình duy trì một chế độ ăn lành mạnh và lối sống khoa học là điều quan trọng.
Đặc biệt đối với những người nằm trong đối tượng nguy cơ cao bị thiếu kẽm, việc thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tham khảo ý kiến bác sĩ là cần thiết. Bác sĩ có thể đánh giá tình trạng cân bằng kẽm của bạn và đưa ra các chỉ định hoặc lời khuyên về cách điều trị và bổ sung kẽm một cách phù hợp.
Đối với trẻ em, việc theo dõi sự phát triển và sức khỏe của họ rất quan trọng. Thiếu kẽm có thể ảnh hưởng đến tình trạng vật lý và tinh thần của trẻ, vì vậy cha mẹ cần đặc biệt chú ý và quan sát các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu kẽm. Bổ sung kẽm thông qua chế độ ăn uống là một cách hiệu quả, và cha mẹ có thể cân nhắc sử dụng thực phẩm hỗ trợ có chứa kẽm cùng các dưỡng chất quan trọng khác như Lysine, crom, selen, vitamin B1,…. Điều này giúp đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của trẻ, cải thiện tình trạng biếng ăn, và đảm bảo họ có một chế độ ăn ngon miệng và đa dạng.
Biên tập bởi: Khoetunhien24h
Nguồn tham khảo: healthdirect, vinmec
